De blije boodschap

De blije boodschap

Kerstpret, een besloten vennootschap die diverse toeristische attracties exploiteert, gaat een samenwerking aan met Michelangelo. Michelangelo is een vennootschap onder firma die zich bezig houdt met het ontwerpen en maken van kunstwerken, in het bijzonder zandsculpturen. Kerstpret en Michelangelo besluiten om samen een jaarlijks kerstevenement te organiseren met metershoge zandsculpturen.

Met betrekking tot de regio Zuid-Limburg spreken zij af dat zij gedurende 10 jaar geen soortgelijk evenement mogen organiseren met andere partijen. Bij niet-naleving van de exclusiviteitsbepaling in de overeenkomst zal een boete van € 50.000,00 verschuldigd zijn door de overtreder.

Gedurende de kerstperioden van 2011/2012 tot en met 2014/2015 (steeds van november tot half januari) organiseren Kerstpret en Michelangelo de Kersttentoonstellingen met de hoge zandsculpturen. In 2014 start Michelangelo met het exploiteren van diverse toeristische attracties in een mergelgroeve in Zuid-Limburg. In de kerstperiode 2014/2015 promoot Michelangelo de attracties door aan de regulier te bezichtigen thema’s enkele aan Kerstmis gerelateerde mergelsculpturen toe te voegen. Bovendien toont Michelangelo in de kerstperiode een film van ‘de Mergeltovenaar’.

Kerstpret krijgt hier lucht van en brengt Michelangelo de ‘blijde’ boodschap, inhoudende dat zij de overeenkomst per direct ontbindt vanwege overtreding van de exclusiviteitsclausule en Michelangelo € 50.000,00 moet betalen. Een procedure volgt.

Volgens Kerstpret zijn de gelijkenissen tussen beide kerstevenementen heel groot. Beide evenementen zijn gericht op kerst en vinden plaats in een grot/groeve. Beide evenementen vinden plaats in de dezelfde gemeente in Zuid-Limburg, richten zich op dezelfde doelgroep tijdens dezelfde periode en hebben als centrale/hoofdattractie beelden en sculpturen. De Mergeltovenaar staat ook wel bekend als de Zandtovenaar, hetgeen voor verwarring bij bezoekers leidt. De kernprestatie van beide evenementen is dezelfde: namelijk de artistieke en technische verantwoordelijkheid (het maken van beelden), aldus Kerstpret.

Michelangelo meent dat het door haar opgezette evenement in de mergelgroeve niet soortgelijk is aan het evenement dat zij met Kerstpret organiseert. Volgens Michelangelo is haar evenement geen kerstevenement met zandsculpturen. De attractie van Michelangelo is veel breder dan enkel de Kerst, is meer educatief en kent historische elementen over de mergelwinning. Alleen rond Kerst wordt de tentoonstelling in kerstsfeer gebracht.

Om te beoordelen of beide evenementen als ‘een soortgelijk evenement’ zijn te beschouwen, gaat de rechtbank een kijkje nemen.

Over de Kersttentoonstelling van Kerstpret constateert de rechter-commissaris het volgende:

‘Via de centrale ingang betreden de rechter-commissaris en de griffier de centrale hoge ruimte van de groeve. Van daaruit worden zij door een gang geleid waarin door middel van een aantal zandsculpturen het personage en verhaal van Ebenezer Scrooge uit Dickens’s ‘A Christmas Carol’ wordt uitgebeeld. Terug in de centrale ruimte bezichtigen de rechter-commissaris en de griffier een tentoonstelling van grote zandsculpturen waarin het kerstverhaal van de Annunciatie tot en met de Epifanie wordt uitgebeeld. De metershoge en gedetailleerde zandsculpturen zijn uit rivierzand vervaardigd en houden zeer langdurig hun vorm door enerzijds de wijze van verwerken van het zand en anderzijds de maximale luchtvochtigheid die de mergelgroeves in Zuid-Limburg van nature eigen is.’

De tentoonstelling van Michelangelo ziet er uit als volgt:

‘Het eerste deel van plaatsopneming bestaat uit een rondgang door een gang met aan weerszijden en in het midden in vitrines ten toon gestelde gereedschappen, parafernalia, memorabilia en werktuigen uit de eertijdse Limburgse steenkolenmijnbouw en de mergelwinning. In dit deel van de tentoonstelling van Michelangelo, naar schatting van de rechter-commissaris ongeveer één derde van het geheel van het bezichtigde, zijn geen (zand-)sculpturen aanwezig en is door de rechter-commissaris niets gefotografeerd.

In de vervolgens bezichtigde gangen van Michelangelo’s tentoonstelling worden door middel van overwegend mergelsculpturen, en in mindere mate door zandsculpturen, tientallen informatieve en veelal historische verhalen over mergelwinning, steenkolenwinning, de geologie en de rol van mergelgroeves in de geschiedenis van Zuid-Limburg uitgebeeld. Tevens is Rembrandt’s Nachtwacht driedimensionaal uit mergel vervaardigd, een Daelhemse grotwoning en een voorstelling over champignonteelt te zien. De rechter-commissaris neemt waar dat hekwerken met dennentakken en kerstlichtjes zijn versierd en dat her en der een kerstboom staat. In een ruimte, die is ingericht als een kleine zaal, wordt een video getoond van de ‘Mergeltovenaar’.

De rechter-commissaris neemt waar dat op enkele plaatsen door middel van enkele mergelsculpturen verwezen naar een klein gedeelte van het kerstverhaal: de voorstelling van de stal met kribbe, zonder dat daarin een vertellijn aanwezig is en opgebouwd in een deel dat zeer duidelijk aangegeven als thema heeft ‘Schuilen tijdens de Franse bezetting. Het ‘Grote Kerstboek’ wordt getoond als onderdeel van een opstelling met Limburgse ham en rekken grottenbier. Bezoekers kunnen zichzelf naast een grote (niet uit mergel vervaardigde) kerstman fotograferen. Ten slotte is er een nis met een gedekte kersttafel met daarop een konijn en als achtergrond “Het was kerstochtend..” en als muziek het gelijknamige liedje van de cabaretier Youp van ’t Hek over ‘Flappie”. Michelangelo verduidelijkt dit tafereel expliciet bedoelt dit liedje uit te beelden. De rechter-commissaris neemt waar dat alle voorwerpen of sculpturen van dit tafereel uit mergel vervaardigd zijn.’

De rechtbank is van oordeel dat de beide tentoonstellingen niet zijn te beschouwen als een soortgelijk evenement. Het Gerechtshof komt tot hetzelfde oordeel.

Kerstpret laat metershoge zandsculpturen zien, waarbij een in meer of mindere mate aan Kerstmis gerelateerd thema wordt uitgebeeld. Dit is wezenlijk anders bij Michelangelo. De nadruk van het evenement van Michelangelo ligt nog steeds op de thema’s die ook buiten de kerstperiode aan de bezoekers worden gepresenteerd. Er worden maar een paar, in omvang beperkte, mergelsculpturen getoond, die verband houden met het thema Kerstmis. Dit zijn er zo weinig in verhouding tot het overige dat tentoon is gesteld, dat dit niet leidt tot de conclusie dat sprake is van een soortgelijk evenement.

Dat tijdens beide evenementen gebruik wordt gemaakt van kerstversiering en aankleding in kerstsfeer kan evenmin leiden tot de conclusie dat de evenementen ‘soortgelijk’ zijn. De aankleding is niet kenmerkend voor de evenementen.

Verder levert het vertonen van een video van de mergeltovenaar, landelijk bekend als de zandtovenaar, waarin deze het kerstverhaal uitbeeldt, geen schending op van het exclusiviteitsbeding. Het vertonen of vervaardigen van video’s valt naar het oordeel van het Hof niet onder de kernprestaties die Kerstpret en Michelangelo samen zouden leveren.

Een en ander leidt dan ook tot de slotsom dat geen sprake is geweest van schending van het exclusiviteitsbeding. Zo maakte Kerst de ‘blijde’ boodschap van Kerstpret uiteindelijk toch nog tot een echte blijde boodschap voor Michelangelo .

(Gerechtshof ’s-Hertogenbosch, 5 juni 2018, ECLI:NL:GHSHE:2018:2334)